Gonda Lootens woonde gedurende 24 jaar in Ursel (Barreere). Ze werkte een vijftal jaar als pedagogisch medewerkster in de Taborschool te Aalter-Brug en de basisschool van Maria-Aalter, en is momenteel directrice van de basisschool te Zomergem-Beke. We gingen op corona-proof bezoek bij de buren…

Jullie zijn dit schooljaar met enkele nieuwe initiatieven gestart, zoals participatie 2.0 en duurzaamheid. Wat wordt precies bedoeld met participatie 2.0 ?

Zoals vele scholen organiseerden wij voorheen een leerlingenparlement, om leerlingen te laten kennismaken met democratie. Dit leerlingenparlement was samengesteld uit verkozen leerlingen : iedere leerling kon zich kandidaat stellen, verkiezingsspeeches houden en beloftes maken, een eigen programma samenstellen, en alles wat hier komt bij kijken. Er werden verkiezingen georganiseerd met stemhokjes en stembrieven en voorzitters en bijzitters. Zo konden de leerlingen alvast proeven van het feest van de democratie.

Het probleem hierbij was dat het vaak dezelfde bleken te zijn die in het leerlingenparlement zetelden : de meer populaire en ook wel mondiger leerlingen. Op die manier leerde de andere groep hier eigenlijk weinig van en voelden ze zich weinig betrokken bij dat leerlingenparlement. Het hele opzet ging met andere woorden het doel voorbij.

We zochten een manier om zo veel mogelijk kinderen te laten meedenken en meebeslissen over de thema’s die zij belangrijk vinden. Inspiratie vonden we in de aanpak met burgerpanels en burgerraden, die je her en der in de samenleving ziet opduiken. Een bevriend amateur-politicoloog hielp ons op weg, en vanaf dit jaar organiseren we dan ook helemaal geen verkiezingen meer. In plaats daarvan stellen we per semester een leerlingenpanel samen : een willekeurig samengestelde groep leerlingen uit de verschillende klassen. Dit jaar hebben we de projectkeuze genomen vanuit de directie en het lerarenkorps, maar ook dat aspect willen we in een volgende stap meer en meer in handen leggen van de leerlingen.

Het eerste project was de corona-veilige organisatie van het Sinterklaasfeest.

We hebben hier enorm van geleerd !! Dit was eigenlijk voor het eerst dat kinderen uit verschillende klassen samen iets moesten uitwerken met heel veel vrijheden. Er waren wel degelijk krijtlijnen waarbinnen ze moesten blijven, maar die waren veel ruimer dan wat ze gewoon zijn. En wat hadden de kinderen dan gekozen ? Een heuse sint-fuif of een nummer opvoeren voor de Sint, per klas, met muziek en dans. Voor sommige leerkrachten betekende dat een aanpassing : wat de kinderen uiteindelijk besloten was een te respecteren keuze, want het paste binnen de vooraf gestelde randvoorwaarden.

En eigenlijk zijn we nog niet ver genoeg gegaan :

• Zo bleek een leerling te beschikken over een kleine DJ-installatie, maar die was zelf eerst niet op het idee gekomen om het voor te stellen… omdat hij dacht dat het misschien niet zou mogen.
• Zo heb ik zelf voor de foto’s gezorgd, terwijl dat eigenlijk evenzeer door enkele leerlingen zou kunnen worden uitgevoerd.

We moeten kinderen meer prikkelen, vertrouwen, en vrijheid geven om samen beslissingen te leren nemen binnen de krijtlijnen die vooraf (maar ook samen) zijn afgesproken.

Bemerk dat dergelijke initiatieven geen minuut tijdsverlies zijn voor de leerdoelstellingen zoals we die vandaag kennen : burgerzin, ondernemingszin, sociale vaardigheid, emotionele ontwikkeling, … om er maar enkele te noemen. We worden vanuit de overheid  aangemoedigd om hierrond te werken, en waarom dan niet met de modernste democratische technieken die er bestaan.

Het lijkt wel een dorp-in-het-klein ?

De vergelijking is inderdaad niet ver weg. Een school is een beetje een samenleving binnen de samenleving, waarbij het allemaal draait om de leerling. Net zoals het in een dorp allemaal draait rond de bewoners.

Daarenboven is een school meer en meer de verbindende factor in het dorp van vandaag. Zo  worden we vanuit de overheid bijvoorbeeld aangemoedigd om onze infrastructuur zo veel als mogelijk beschikbaar te stellen voor de gemeenschap. Daar waren we reeds mee bezig via zaal De Priem : de parochiezaal ging over in handen van de school, en werd herbouwd tot refter met polyvalente zaal die door eenieder kan worden gehuurd (zie link).

Een ander mooi voorbeeld is de ontmoetingszone aan de Priemwegel, tussen zaal De Priem en de bibliotheek (zie link en link). Deze zone is deels eigendom van de parochie, de gemeente en de school. In nauwe samenwerking met het Beeks bewonersplatform kwam het in 2017 tot een heus interactief participatietraject. Daarbij werd in meerdere sessies allerlei overleg gepleegd met alle betrokkenen, en bijvoorbeeld ook in kleine groepjes maquettes gemaakt (boompjes, bankjes, speeltuigen, voor jong en oud, …).

Het resultaat mag er wezen, is breed gedragen door de gemeenschap, en wordt ook intensief gebruikt. Het is uiteindelijk maar een klein plekje, maar zowel “de weg ernaartoe” als het resultaat geeft een zeer aangenaam gevoel.

En hoe zijn jullie dan bij het thema ‘duurzaamheid’ terechtgekomen ?

De gemeente Lievegem bood een begeleidingstraject aan rond het thema “duurzaamheid” voor 1 school voor een half jaar. Je mocht een projectvoorstel indienen, en uit de inzendingen werd dan 1 zo’n project geselecteerd. Wij hebben hierop ingetekend en werden uiteindelijk uitgekozen door onze participatieve aanpak met de leerlingen !! Van januari tot juni kunnen we rekenen op de deskundige begeleiding van Djapo VZW (zie link). Het spreekt vanzelf dat het leerlingenpanel in het tweede en derde trimester hierrond zou werken.

Als inleiding kregen de leerlingen een heleboel informatie aangeboden rond duurzaamheid. We noemen dat ‘het bestaande systeemdenken’ : wat is afval, hoe gaan we daar mee om, wat is de impact van hoe we ermee omgaan, kan het anders, … Vanzelfsprekend is dit niet los te denken van de klimaatproblematiek.

In een tweede fase gaan we in interactie met de leerlingen, met uitdagingen zoals : hoe willen we met dit alles omgaan, waar willen we naartoe, en hoe willen we daar dan naartoe ?

We zien nu reeds dat er een overdracht plaatsvindt van het leerlingenpanel naar de school toe, maar ook naar de ouders, en zelfs daarbuiten. Ik denk daarbij aan de oproepen om batterijen te verzamelen, of dopjes voor blindengeleidehonden, etc.

En zo hebben we nog maar eens de cirkel met de samenleving gesloten 😊.

Hoe zie je het vervolg van zowel participatie 2.0 als duurzaamheid binnen de school ?

De werking met een leerlingenpanel lijkt een blijver. Daarnaast zullen we nog enige jaren nodig hebben om het hele kader helemaal juist te krijgen.

Rond het thema duurzaamheid is er momenteel veel enthousiasme, en ik hoop dat we dit in volgende jaren levendig kunnen houden. Hoe we dat precies kunnen mogelijk maken, blijft de uitdaging!

Hoe bevalt de taak als directrice ?

De corona-crisis heeft de zaken niet gemakkelijk gemaakt. Door het vele ‘schakelen’ zou je wel de kerntaken van ons onderwijs uit het oog kunnen verliezen. Het is dus een heel uitdagende job, maar het verveelt nooit. Kinderen zien groeien en bloeien is wat mijzelf én het team gelukkig maakt. Projecten zoals participatie 2.0 en duurzaamheid maken het de moeite waard. Ik ben ervan overtuigd dat we hierdoor als school én als samenleving mooie stappen maken naar kwaliteitsgroei toe. Als we af en toe een steentje kunnen verleggen bij mens en maatschappij, dan stemt ons dit zeer tevreden.