In onze zoektocht naar de stand van burgerparticipatie in onze regio zijn we aanbeland bij Dhr. Tony Vermeire, burgemeester van Lievegem. In die hoedanigheid heeft hij onder meer de bevoegdheid ‘Inspraak’ in diens portefeuille.

Wat is Uw visie rond inspraak en participatie ?

Ik ben in de politiek gerold vanuit het verenigingsleven (en dus niet van vader op zoon), en dat heeft dan ook mijn kijk op de politiek grotendeels bepaald. Volgens mijn visie wordt een gemeente niet gemaakt door de burgemeester of het bestuur. Een gemeente behoort toe aan de inwoners. Als je de beslissingen laat nemen door inwoners, en hen ook verantwoordelijk maakt voor “goed eigenaarschap”, zullen ze het gemeentelijk gebeuren met veel meer betrokkenheid en respect behandelen.

Eigenlijk zijn de standaard inspraakmogelijkheden te hoogdrempelig. Denk maar aan openbare onderzoeken of adviesraden. En zelfs het vragen-halfuurtje voorafgaand aan de gemeenteraad – waarin elke burger de kans krijgt om te spreken – loopt soms zijn doel voorbij : vaak zijn het de mondige burgers die hier gebruik van maken, en lang niet iedereen voelt zich daartoe geroepen. Op die manier kan je onmogelijk achterhalen wat de zwijgende massa denkt, laat staan om van daaruit enige betrokkenheid te realiseren. Hierdoor gaat een enorm potentieel aan toegevoegde waarde verloren.

Vanuit die gedachte zijn we zo’n zes jaar geleden begonnen met het programma “Samen bouwen we aan het warmste dorp” (wat een knipoog was naar “zomer” in Zomer-gem). Hierbij zijn we met het bestuur persoonlijk alle huizen afgegaan voor een persoonlijke bevraging, een beetje zoals Daniël Termont dat ook in Gent heeft gedaan. Dat heeft echt een heleboel ideeën opgeleverd.

Zo bleek bijvoorbeeld mobiliteit een bijzonder belangrijk thema op gemeentelijk niveau. We hebben  op onze website een interactieve kaart voorzien waarop inwoners heel laagdrempelig kunnen aangeven waar zij verbeterpunten zien, aangevuld met tekst en foto’s. Dit levert al snel een heleboel nuttige informatie op : zowat 1000 tips en suggestie kwamen binnengerold. Bij dit traject van ideeënverzameling is vooral de laagdrempeligheid een troef : men hoeft zich niet te verplaatsen naar een (veelal eenmalige) info-sessie, waar men dan ook nog eens het woord zou moeten nemen voor een volle zaal; alles kan vanuit de geborgenheid van de woonkamer, en op het moment dat het past.

Heel recent zijn we ook gestart met het initiatief “Wilde Ideeën”. Groepen inwoners (en dat kan heel informeel zijn bij de start) kunnen hun idee naar voor brengen, en na evaluatie van het voorstel eventueel beroep doen op een financiële bijdrage van de gemeente. Op die manier kunnen nieuwe initiatieven makkelijk van start gaan. Bij onze eerste oproep zijn ondertussen 12 dossiers ingediend, wat eigenlijk een groot succes is.

Ter ondersteuning van het beleid wordt jaarlijks een enquête uitgevoerd (steekproefsgewijs). Vorig jaar was dat nog heel breed, dit jaar ging het vooral over de algemene dienstverlening. Daarbij komen vragen aan bod zoals “is parkeren op blauwe zones belangrijk of niet”, of “moet er een bibliotheek zijn in elk van de drie kernen”.

Deze voorbeelden draaien veelal rond het verzamelen van ideeën en meningen, waar het bestuur dan zelf mee aan de slag moet. Is het er ook van gekomen om de bewoners mee de oplossingsrichting te laten bepalen ? Samen met het bestuur aan de ontwerptafel, zeg maar…

We hebben geleerd om het verstrekken van informatie omtrent allerhande investeringen niet langer te doen op het moment dat alles reeds is besloten en nog enkel moet worden uitgevoerd. Dat levert alleen maar misnoegdheid op, wat helemaal tegen de geest is van zo’n investering (die trouwens door inwoners wordt bekostigd) die wordt gedaan om de gemeente beter te maken. We proberen vanaf nu zoveel mogelijk de betrokkenheid te vergroten door inwoners zo vroeg mogelijk te betrekken bij het ontwerp van een investering.

Ik denk hierbij aan de invoering van eenrichtingsverkeer ter hoogte van de Kruisdreef : via gesprekstafels en post-its en andere technieken konden de geïnteresseerden aangeven wat ze liever wel hadden en wat niet. Men kwam toen heel erg snel tot een gezamenlijk akkoord. Deze aanpak had alleen maar toegevoegde waarde. Want gewoon al samen rond eenzelfde vraagstuk werken levert betrokkenheid op.

Ook tijdens de fase waarin we nog aan het nadenken waren over een gemeentelijke fusie hebben we de techniek van de gesprekstafels gebruikt. De uitkomst van deze bespreking was veel positiever dan hoe wij toen als politiekers naar het vraagstuk keken.

Kan je inwoners gemakkelijk warm maken voor zo’n overleg-oefeningen ?

De opkomst voor de sessie rond de fusie-gedachte lag relatief laag. Toch zeker voor zo’n bijzonder belangrijk onderwerp : 120 mensen kwamen opdagen (nvdr : Zomergem had toen 8000 inwoners). Wellicht heeft dit te maken met de abstractheid van de problematiek.

Over het algemeen blijkt betrokkenheid en bereidwilligheid om mee te denken vele malen groter wanneer het onderwerp heel concreet is, en dicht bij de leefwereld van de inwoner in kwestie. “What’s in it for me ?” blijkt een belangrijke vraag.

Zo herinner ik mij een sessie rond de voor- en nadelen van alternatieve energie. Daar kwam een pak meer volk op af dan we hadden verwacht, en dat kwam vooral doordat er toen sprake was van een windmolenproject ter hoogte van Het Leen.

Burgers die tezamen tot een gezamenlijk standpunt komen : dat lijkt mij niet altijd makkelijk. Of zie ik dat fout ?

Ik denk meteen aan het traject bij de totstandkoming van de intergenerationele plek ter hoogte van de Priemwegel in Beke. Het ontwerp lag toen helemaal in handen van de inwoners. Tijdens de voorafgaande overlegmomenten botsten we op soms erg tegengestelde meningen. Het belang van een goede gespreksleider of moderator is daarbij niet te onderschatten.

Dit voorbeeld is trouwens bijkomend bijzonder, omdat niet alleen het ontwerp maar ook de uitvoering in handen is gekomen van de inwoners !! Normaal laten we de uitvoering van de aanleg van zo’n speelpleintje (of soortgelijke plek) in handen van een aannemer. Hier konden we rekenen op dermate veel enthousiasme dat zulks niet nodig was : meester Kristof (6^e leerjaar) nam de uitwerking van wilgen-hut voor zijn rekening, en de senioren verzorgden de bolbaan. Deze plek is op deze manier een stuk van, voor en door de buurt geworden. Aan respect vanwege de buurt is dan ook helemaal geen gebrek !!

Dus van basisvraagstuk over oplossingsrichting tot uitvoering : allemaal door inwoners, met de gemeente ter ondersteuning. Dit lijkt wel bijna altijd een goed idee, of valt af te lijnen wanneer dit eigenlijk geen goede aanpak is ?

Inspraak is niet bruikbaar voor dossiers waar er geen speelveld meer overblijft voor de inwoners. Als alles al vooraf vastligt, of zo goed als, heeft het geen zin om burgerparticipatie te overwegen. Het speelveld moet met andere woorden nog voldoende open liggen.

Dossiers waarmee je naar de verkiezingen bent gestapt hoef je bijvoorbeeld niet nogmaals via participatie en inspraak te laten valideren. Dat heeft weinig zin.

Als voorbeeld met een beperkt – maar nog steeds erg zinvol – speelveld denk ik aan een project waarbij langs een straat bomen gingen komen. Daar hebben we landbouwers bij betrokken. Niet om te overleggen of de bomen er zouden komen of niet – dat was immers een gegeven, en dat maakte geen deel meer uit van het speelveld – maar wel waar de bomen precies zouden worden aangeplant. De omliggende landbouwers zijn immers de experten op het gebied van impact op de omgeving. Op die manier konden we alvast wat meer betrokkenheid creëren bij dit hele traject. En dus ook hier was het gebruik van burgerparticipatie een toegevoegde waarde.

Eigenlijk komt het erop neer om een gezonde mix van inspraak te hebben, met daarbij aansluitend  een gezonde mix van communicatiekanalen in de beide richtingen.

Verslag : Mark Thienpont